کراس اور Crossover سیستم صوتی چیست؟ راهنمای نصب و عیب یابی

کاربرد کراس اور

کراس اور ها در سیستم‌ های صوتی خودرو، سینمای خانگی، و سیستم‌ های صوتی حرفه ‌ای کاربرد دارند. در سیستم‌ های صوتی خودرو، کراس اور برای جداسازی فرکانس‌ های زیر (ساب ووفر)، میانی (میدرنج)، و بالا (توییتر) استفاده می ‌شود. این کار باعث می‌ شود که هر بلندگو صدای فرکانس‌ های مربوط به خود را تولید کند و کیفیت صدای بهتری ایجاد شود.

دنیای سیستم صوتی صرفا محدود به رادیوپخش، آمپلی فایر، بلندگوها و ساب ووفر ها نمی‌شود، قطعه دیگری هم که معمولا با آن سروکار داریم Crossover (کراس اور یا تفکیک کننده) ها هستند.

کاربری اولیه یک تفکیک کننده صدا، گرفتن سیگنال خام اولیه از منبع صدا (معمولا پخش صوتی خودرو) و تفکیک آن به سه دسته که به ترتیب عبارت اند از

• فرکانس های پایین (low range frequency) شامل صدای بیس و بم
• فرکانس های میانی (mid range frequency) شامل صدای خواننده و بخشی از صدای موزیک
• فرکانس های بالا (high range frequency) شامل جزئیات موزیک و صداهای ریز

کراس اور (Crossover) چیست؟

و در ادامه باید این سیگنال ها را به بلندگوی مخصوص به خودش منتقل کند، یعنی فرکانس های Low range که مخصوص ساب ووفر ها هستند به تیوتر وارد نشود و بالعکس. بدون حضور کراس اوور، اجزای مختلف سیستم صوتی برای اجرای فرکانس هایی که در آن تخصص ندارند انرژی زیادی را هدر می‌دهند.

مثلا اگر نت های بم موزیک به تیوتر و یا میدرنج منتقل شود علاوه بر اینکه کیفیت صدا کاهش یافته و در هم ریزی صدا زیاد می‌شود، برای اجزای سیستم صوتی نیز خطرناک است و به آن ها آسیب می‌زند به همین علت تمامی سیستم ها باید به نوعی دارای کراس اوور باشند (مثلا خازن و سلفی که در برخی باند ماشین ها مثل 718 کنوود نوعی کراس اوور محسوب می‌شود).

حال مانند تمامی مسائلی که در زمینه سیستم صوتی خودرو وجود دارد، چنانچه قصد ارتقاء سیستم را دارید و می‌خواهید تمام اجزاء صدا با حداکثر پتانسیل و توان خود کار کنند حتما نیاز به اضافه کردن کراس اوور هم دارید.

کراس اور اکتیو یا فعال و کراس اور پسیو یا غیرفعال

در صنعت سیستم صوتی ماشین دو نوع کراس اوور رایج وجود دارد، دسته اول که پسیو هستند برای فیلتر کردن سیگنال نیازی به منبع برق ندارند در حالیکه کراس های اکتیو برای عمل فیلترینگ سیگنال باید به برق متصل باشند و سیم کشی مثبت و منفی باید برایشان فراهم شود.

اما در جواب به این پرسش که کدام نوع را انتخاب کنیم تنها میتوان یک عامل موثر است. چه میزان کنترل و دقت روی اجزای صدا را می‌خواهید تجربه کنید؟

کراس اور Passive یا غیر فعال

کراس اور Passive یا غیر فعال

همانطور که گفتیم تفکیک کننده های پسیو نیازی به منبع تامین برق ندارند و از طریق خازن و سلف (سیم پیج) فرکانس ها را فیلتر می‌کنند، یک مثال خوب برای این دسته کراس اوور های موجود در کامپوننت ها هستند که در مدار سیم کشی بین آمپلی فایر (یا هر منبع تولید سیگنال دیگری) و بلندگو ها قرار می‌گیرند.

کراس اووری که در یک پک کامپوننت قرار دارد از پیش تنظیم شده و آماده نصب است مانند تفکیک کننده صدا در کامپونت هلیکس E62C.2.

یکی از ایراداتی که به این نوع کراس اور وارد می‌شود این است که بعد از آمپلی فایر نصب می‌شود و سیگنالی که تازه از آمپلی فایر عبور کرده و تقویت شده را فیلتر می‌کند، زیرا در حین عمل تفکیک فرکانس، سیگنال کمی دچار افت شده و بخشی از توان هدر می‌رود.

اما مزیتی که میتوان در مقابل این افت توان برای کراس اور های پسیو در نظر گرفت سادگی در نصب و قیمت تمام شده بسیار پایین است که باعث می‌شود از عیب آن چشم پوشی کنیم.

کراس اور Active یا فعال

کراس اوور Active یا فعال

برخلاف تفکیک کننده های غیرفعال Passive، تفکیک کننده های فعال Active برای انجام کار نیاز به منبع تامین برق مستقیم دارند، اما مهم ترین نکته در مورد این دسته از تفکیک کننده ها این است که در مدار سیم کشی سیستم صوتی بین رادیو پخش و آمپلی فایر قرار می‌گیرند و در نتیجه عمل تفکیک فرکانسی را قبل از رسیدن سیگنال به آمپلی فایر انجام می‌دهند. یعنی دیگر افت توان ناشی از عمل فیلترینگ بعد از آمپلی فایر اتفاق نخواهد افتاد.

نکته دیگر اینکه معمولا کراس اوور های اکتیو دارای قابلیت تنظیم هم هستند و تنظیماتی همچون گین (gain)، فیلتر های بالاگذر و پایین گذر (HPF / LPF) و حتی برخی مدل ها دارای تنظیمات اکولایزر و تنظیمات صدایی دیگر هم هستند که بیشترین انعطاف پذیری و کنترل روی سیگنال را در اختیار ما قرار می‌دهد.

تنها ایراد اساسی که می‌توان به کراس های اکتیو گرفت طریقه نصب و راه اندازی آن هاست که به سیم کشی جداگانه، تخصص در تنظیم و تجربه در نصب نیازمند است.

در نهایت باید گفت تا زمانی که برق یک کراس اور اکتیو تامین شود بهتر از کراس پسیو عمل می‌کند و اگر شخصیتی هستید که طرف دار سیستم HighEnd است و نهایت کیفیت برایتان مهم است حضور یک کراس اوور اکتیو برای شما ضروری است.

آموزش نصب کراس اور

قطعات مورد نیاز:

1. • کراس اور
2. • بلندگو ها
3. • سیم‌ های بلندگو
4. • نوار عایق برق
5. • سیم برق
6. • پیچ گوشتی

مراحل نصب

• 1. کراس اور را در محل مناسبی نصب کنید. کراس اور معمولا در کنار رادیو پخش یا آمپلی فایر نصب می‌ شود.
• 2. سیم های ورودی و خروجی را به کراس اور وصل کنید. سیم های ورودی از رادیو پخش یا آمپلی فایر به کراس اور می آیند. سیم های خروجی از کراس اور به بلندگو ها می روند.
• 3. سیم های بلندگو را به کراس اور وصل کنید. سیم های بلندگو به خروجی های کراس اور متصل می شوند. خروجی های کراس اور معمولا برچسب هایی دارند که نشان دهنده نوع فرکانسی است که به آن خروجی اختصاص داده شده است.
• 4. کراس اور را به برق وصل کنید. معمولا به برق 12 ولت نیاز دارد.
• 5. سیستم صوتی را آزمایش کنید تا مطمئن شوید که به درستی کار می کند.

تنظیم کراس اور

کراس اور باند دارای تنظیماتی است که می توان از آنها برای تنظیم عملکرد بلندگو ها استفاده کرد. مانند:

1. • فرکانس قطع: فرکانس قطع مشخص می کند که در چه فرکانسی سیگنال به دو بخش تقسیم می شود.
2. • تقویت: تقویت مشخص می کند که سیگنال در کدام خروجی تقویت می شود.

برای تنظیم کراس اور، دستورالعمل های سازنده را دنبال کنید. به طور کلی، فرکانس قطع را به گونه ای تنظیم کنید که هر بلندگو فرکانس های مناسبی را دریافت کند. همچنین می توانید تقویت را تنظیم کنید تا صدای خروجی را بهبود ببخشید.

کراس اور باند یک مدار مهم در سیستم‌ های صوتی است که می‌ تواند کیفیت صدای را بهبود بخشد. در هنگام انتخاب کراس اور باند باید به نوع فیلتر، تعداد باند ‌ها، و نحوه تغذیه آن توجه کرد.

علائم خرابی کراس اور باند

خرابی کراس اور باند می ‌تواند باعث مشکلات مختلفی در سیستم صوتی شود. برخی از علائم خرابی کراس اور عبارتند از:

1. • تغییر در کیفیت صدا: اگر کیفیت صدای سیستم صوتی شما تغییر کرده است، مانند اینکه صدای بلندگو ها بیش از حد بم، زیر یا خشن شده است، ممکن است کراس اور شما دچار مشکل شده باشد.
2. • صدای نویز یا پارازیت: اگر صدای نویز یا پارازیت از بلندگو ها می شنوید، ممکن است کراس اور خراب شده باشد.
3. • از کار افتادن یکی از بلندگو ها: اگر یکی از بلندگو ها از کار افتاده است، احتمالا کراس اور باند شما دچار مشکل شده است.

برای تشخیص دقیق خرابی کراس اور، باید آن را به یک تکنسین متخصص نشان دهید. تکنسین با استفاده از تجهیزات مناسب می ‌تواند کراس اور را عیب‌ یابی کند و در صورت خرابی، آن را تعمیر یا تعویض کند. دلایل احتمالی خرابی کراس اور باند

1. • استفاده طولانی ‌مدت و فرسودگی
2. • ضربه یا آسیب فیزیکی
3. • ولتاژ نامناسب
4. • اتصالات ضعیف یا معیوب

4 نکته برای جلوگیری از خرابی کراس اور

• 1. از بلندگو ها به طور صحیح استفاده کنید. بلندگو ها را با صدای خیلی بلند و طولانی‌ مدت روشن نگه ندارید.
• 2. از بلندگو ها در برابر ضربه و آسیب فیزیکی محافظت کنید.
• 3. از منبع تغذیه مناسب استفاده کنید.
• 4. اتصالات بلندگو ها را به طور منظم بررسی کنید.